آموزش فناورانه – کشف و پرورش استعداد دانش آموزان

آموزش فناورانه موضوعی نسبتا جدید در حوزه آموزش است.  امروزه آموزش سواد فناورانه در مباحث آموزش رسمی در اکثر مدارس کشورهای جهان گنجانده شده است. تحولات جدید در فناوری اطلاعات و ارتباطات، جوامع انسانی را به سوی جامعه اطلاعاتی سوق داده و موضوعاتی مانند آموزش فناورانه و آموزش متناسب با نیازهای جامعه بیشتر مورد توجه قرار می گیرد.

در حدود ۲ قرن پیش، با تغییر و تحولات و انقلابی عظیم، جوامع صنعتی به وجود آمدند. در این جوامع نظام تولید و اقتصاد آن برپایه استفاده از ماشین و منابع جدید انرژی استوار بود. اما از سال ۱۹۵۰ و ۱۹۶۰ نظریه ای مطرح شد که علم و تکنولوژی به تنهایی نقش قاطعی در زندگی اجتماعی بازی می کند و ما را به عصر فراصنعتی یا عصر اطلاعات فراخواند.

نکته حائز اهمیت این است که تکنولوژی فقط به معنای ساخت وسیله و ابزار نیست. تکنولوژی، تلاش موثر برای حل یک معضل اجتماعی است یا به نوعی پاسخ به نیازهای عمومی و کمک به ارتقای کیفیت زندگی افراد است. ابزارها مصداق تکنولوژی هستند اما تکنولوژی فقط ابزار نیست. فناوری به عنوان فرهنگ سوم بعد از علم و هنر شناخته شده و به دانش آموزان هویتی بالنده می دهد.

آموزش در عصر اطلاعات

در دو عصر صنعتی و فراصنعتی تفاوت های مهمی در حوزه آموزش وجود دارد.

با توجه به تفاوت هایی که در حیطه آموزش وجود دارد موضوع آموزش فناورانه مطرح می گردد. مؤسسه هاوا معتقد است که آموزش فناورانه (Technological Education) یک اصل فراموش شده در نظام آموزش و پرورش است. چرا که این اصل در سایه تربیت علمی قرار گرفته است و امروزه بهای چندانی به آن داده نمی شود.

نیازهای دنیای امروز و ظرفیت های آموزش پذیری دانش آموزان بسیار بیشتر از برنامه های نظام آموزشی موجود می باشد، مضاف براینکه همین برنامه حداقلی نیز به صورت ناقص اجرا می گردد لذا بهینه ترین راه جهت پاسخ به این کاستی ها، ارائه طرح های مکملی می باشد که در بستر نظام آموزشی موجود شکل بگیرد و هدف آن ها، توسعه توانمندی های دانش آموزان در ابعاد مختلف، به وسیله ارتقای روش های تدریس و ارائه برنامه های آموزشی تکمیلی می باشد.

آموزش فناورانه چیست؟

منظور ما از آموزش فناورانه ارائه الگویی پویا و کارآمد جهت پرورش دانش آموزانی توانمند، با دانش، مهارت و نگرش بالا در حوزه های علمی و عملی با رویکرد خلاقیت و روحیه کارگروهی است. از طرفی آموزش فناورانه طراحی، ساخت و تولید مبتنی بر تفکر است که تخیل و خلاقیت از اجزای لاینفک آن است. این آموزش فقط مختص به علوم تجربی و فیزیکی نیست بلکه در این نوع آموزش، علوم انسانی و اجتماعی هم باید در برنامه های درسی مدارس قرار گیرد و به پرورش ظرفیت تفکر فناورانه بپردازند.

برخی محققان معتقدند که یادگیری مفاهیم فناوری برای دانش آموزان در دامنه سنی ۱۲ تا ۱۵ سال لازم است اما برخی دیگر پا را از این فراتر گذاشته و اعتقاد دارند آموزش فناوری را باید از دوره پیش دبستان آغاز کرد. هدف آموزش فناورانه، فراهم کردن آموزش هایی متناسب با عصر صنعت است. همچنین فراهم کردن بستری مناسب جهت هدایت دانش آموزن به سوی شناخت و پرورش مهارت هایشان جهت کسب مشاغل متناسب با علایقشان می باشد. در واقع آموزش فناوری به عنوان یک دیسیپلین در مدارس باید قرار گیرد.

آموزش فناورانه در دنیا

در واقع آموزش فناوری یک حوزه تربیتی است که در بسیاری از کشورهای توسعه یافته جزء دروس اصلی می باشد. آموزش سواد فناوری در سال های اخیر به یک جهت گیری کلی در تعیین اهداف، محتوا و روش های تدریس برای برنامه های درسی حوزه فنی و حرفه ای، در بسیاری از کشورهای اروپایی تبدیل شده است و متاسفانه در نظام آموزش و پرورش کشور عزیزمان ایران مورد توجه نیست.

در کشورهایی مانند انگلستان آموزش فناورانه فرایندی است جهت تلفیق مفاهیم و مهارت های مهندسی علوم، ریاضی و هنر. در کشورهای ژاپن و سوئد علاوه بر وفادار بودن به برنامه های دروس سنتی، به دروسی برای یادگیری و کسب سواد فناورانه می پردازند. آموزش فناوری به نوعی یادگیری های خارج از مدرسه می باشد که علایق دانش آموزان را برمی انگیزد و برخی محدودیت های زمانی و ابزاری در مدارس را برطرف می کند. زمینه های فنی مشترک در کشورها در آمورش فناورانه، رباتیک، فناوری مواد مقاوم، فناوری غذا والکترونیک می باشد. در مهارت های غیرفنی، همکاری و مشارکت، تفکر انتقادی، نوآوری، خلاقیت، برنامه ریزی و مسئولیت پذیری است.

آموزش فناورانه با هاوا

گروه هاوا پس از ۱۰ سال فعالیت در مدارس معتبر درصدد است تا با توسعه طرح های آموزشی و پژوهشی خود در بستر جامعه، زمینه ساز ارائه الگویی موفق و متناسب با واقعیات و نیازهای نظام آموزشی موجود برای تمامی دانش آموزان کشور باشد. همانطور که در کتاب Handbook of technology education از آموزش فناورانه و تاثیرات آن بر دانش آموزان گفته شده و هاوا نیز در تلاش جهت پیاده سازی آموزش فناورانه برای دانش آموزان است.

در این راستا گروه «هنر اندیشه و ارتباط» بر این باور است که پژوهش سراهای دانش آموزشی به دلیل هم راستایی ذاتی خود با اهداف و رسالت این گروه آموزشی، مناسب ترین بستر برای توسعه این نوع طرح ها می باشد. لذا در پژوهش سرای آسمان (منطقه ۱)، زمینه لازم را جهت تحقق الگویی موفق و تجهیز این فضا به امکانات و تجهیزات مورد نیاز، زمینه لازم را جهت ارائه دوره های تخصصی و کاربردی به ویژه در حوزه مهندسی اختراع برای دانش آموزان فراهم آورده است.

تاثیرات آموزش فناورانه 

1. مانع از بیکاری کارگران به واسطه رقابت و منسوخ شدن برخی تکنولوژی ها می شود.
2. نظام آموزش و پرورش در سیاست های خود تجدید نظر کرده و آینده بهتری براساس توانمندی دانش آموزان رقم می زند.
3. دانش آموزان مهارت های پایه برای یادگیری شغل جدید را خواهند داشت.
4. جامعه و سبک زندگی دچار تحول و رشد مضاعف می شود.

سخن پایانی

در نهایت با تغییراتی در ساختار آموزش و پرورش کشورمان ایران، تغییر در روند و نحوه تدریس معلمان، تغییر محتوای درسی و نهایتا بکارگیری آموزش فناورانه برای دانش آموزان می توان علایق و استعدادهای آنان را کشف کرده و به پرورش آنها پرداخت. در این حالت است که دانش آموزانی توانمند و کارآفرین در سرزمینمان ایران خواهیم داشت.