شاید به این فکر کنید که اثر پروانه ای یک مفهوم علمی است و به کارتان نمی آید اما اگر می خواهید در زندگی تصمیمات درستی بگیرید و در ۵ سال آینده به موفقیت برسید لازم است تا با نظریه آشوب که همان اثر پروانه ای است آشنا شوید.
به این سوال بیندیشید:
آیا بال زدن پروانه ای در برزیل می تواند باعث ایجاد تندباد در تگزاس شود؟
سرفصل های مقاله:
- اثر پروانه ای چیست؟
- آیا بال زدن پروانه ای در برزیل می تواند باعث ایجاد تندباد در تگزاس شود؟
- نظریه آشوب را دست کم نگیرید!
- اثر پروانه ای در موفقیت در زندگی
- نظریه آشوب در فیلم ها و کتاب ها
- تفاوت اثر پروانه ای و اثر مرکب
- چگونه بیشترین بهره را از اثر پروانه ای ببریم؟
- سخن پایانی
اثر پروانه ای چیست؟
اثر پروانه ای (Butterfly Effect) بیان می دارد که وقتی یک پروانه در جایی از جهان بال می زند، این حرکت او می تواند باعث وقوع طوفان در بخش دیگری از جهان شود. این پدیده به این اشاره می کند که تغییری کوچک مثل بال زدن پروانه در یک سیستم مانند جو سیارهٔ زمین می تواند باعث تغییرات شدید مثلا وقوع طوفان در کشوری دیگر در آینده شود.
جیسون در سال ۱۹۹۶ بیان کرد که اثر پروانه ای به این معناست که تغییر جزئی در شرایط اولیه می تواند به نتایج بزرگ و پیش‌بینی نشده در خروجی سیستم منجر گردد و این سنگ بنای تئوری آشوب است. در نظریه آشوب یا بی نظمی اعتقاد بر این است که در تمامی پدیده ها، نقاطی وجود دارند که تغییری اندک در آن ها باعث تغییرات عظیم خواهد شد؛ بنابراین سیستم های اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و سازمانی و حتی مسائل زندگی از اثر پروانه ای برخوردارند.
نکته مهم این است که برای اینکه اثر پروانه ای در یک سیستم قابل مشاهده باشد، باید ۲ فاکتور موجود باشد:
- سیستم، رفتار غیرخطی داشته باشد.
- وضعیت هر لحظه از سیستم، تابعی از وضعیت لحظه قبل آن باشد.
آیا بال‌زدن پروانه‌ای در برزیل می‌تواند باعث ایجاد تندباد در تگزاس شود؟
ایده این که پروانه ای می تواند باعث تغییری آشوبی شود نخستین بار در سال ۱۹۵۲ در داستان کوتاهی به نام آوای تندر اثر ری بردبری مطرح شد. عبارت «اثر پروانه ای» هم در سال ۱۹۶۱ در پی مقاله‌ای از ادوارد لورنز به وجود آمد. در این تئوری لورنز توضیح می دهد که تداوم تغییرات بی نهایت کوچکی که در اثر بال زدن پروانه ایجاد می شود نتایج ویرانگری تولید می کند. وی در سال ۱۹۷۲ مقاله ای با این عنوان ارائه داد که «آیا بال‌زدن پروانه ای در برزیل می تواند باعث ایجاد تندباد در تگزاس شود؟» لورنز در پژوهش بر روی مدل ریاضی بسیار ساده ای از آب و هوای جو زمین، به معادله دیفرانسیل غیرقابل حل رسید. او برای حل این معادله از روش های عددی به کمک رایانه بهره جست. او برای این که بتواند این کار را در روز های متوالی انجام دهد، نتیجه آخرین خروجی یک روز را به عنوان شرایط اولیه روز بعد وارد می کرد. لورنز در نهایت مشاهده کرد که نتیجه شبیه سازی های مختلف با شرایط اولیه یکسان با هم کاملاً متفاوت است.
چرا؟
رویال مک‌بی (Royal McBee)، رایانه ای است که لورنز از آن استفاده می کرد. این دستگاه خروجی را تا ۴ رقم اعشار گرد می کند. حتما برایتان سوال پیش می آید که تعداد ارقام اعشاری چه تاثیری دارد؟ از آنجایی که محاسبات داخل این رایانه با ۶ رقم اعشار صورت می گرفت، از بین رفتن دو رقم آخر باعث چنین تأثیری شده بود. مقدار تغییرات در عمل گرد کردن، مشابه اثر بال زدن یک پروانه است. این واقعیت، غیر ممکن بودن پیش بینی آب و هوا در بلند مدت را نشان می دهد. مشاهدات لورنز باعث پر رنگ شدن مبحث نظریه آشوب شد.
عبارت عامیانه « اثر پروانه ای » که در زبان تخصصی «نظریه آشوب» گفته می شود، «وابستگی حساس به شرایط اولیه» تعریف می گردد. به غیر از آب و هوا، در سیستم‌های پویای دیگر نیز حساسیت به شرایط اولیه به چشم می خورد. یک مثال ساده، توپی است که در قله کوهی قرار گرفته است. این توپ با ضربه بسیار کمی، بسته به اینکه ضربه از چه جهتی وارد شود، مسیرش تغییر کرده و می تواند به هر کدام از دره های اطراف سقوط کند.
نظریه آشوب را دست کم نگیرید!
خرید یک ساندویچ که به جنگ جهانی اول منجر شد.
نقشه هایی که برای قتل آرشیدوک فرانتس فردیناند، وارث تاج و تخت پادشاهی اتریش-مجارستان توسط گروه پنجه سیاه طرح ریزی شده بود همگی نقش بر آب شد. داستان از این قرار بود که نارنجکی که در میان کاروان خودرو های مشایعت کننده آرشیدوک پرتاب شد به خودروی او نخورد و به ماشین دیگری اصابت کرد. در این میان، آرشیدوک اصرار داشت تا از مجروحین حادثه عیادت کند، به همین منظور عازم بیمارستان شد. اما در میانه راه متوجه شد که راننده از مسیر جایگزینی که قبلاً تعیین شده بود حرکت نکرده است. راننده برگشت تا از مسیر مقرر به بیمارستان بروند. از قضا یکی از افرادی که مسئولیت ترور آرشیدوک را برعهده داشت سر پیچی که خودروی حامل او چند لحظه ای توقف کرده بود در حال خرید ساندویچ بود. ترروریست مورد نظر به سمت آرشیدوک و همسرش شلیک کرد و به این ترتیب جهان وارد جنگ چهار ساله ای شد که به کشتار میلیون ها انسان انجامید.
رد شدن درخواست پذیرش در دانشکده هنر به جنگ جهانی دوم منجر شد.
شاید بتوان این اتفاق را به عنوان معروف ترین اثر پروانه ای بر شمرد. در سال ۱۹۰۵ میلادی، یک مرد جوان درخواست خود برای تحصیل در دانشکده هنر های زیبای وین را به این دانشکده ارائه کرد؛ اما متاسفانه (هم برای او و هم برای ما و دنیا) این درخواست پذیرفته نشد؛ نه تنها یک بار، بلکه دو بار! شخصی که آرزوی تحصیل در رشته هنر را در سر می پروراند، آدولف هیتلر بود. او پس از ردّ درخواستش مجبور شد تا در محله های فقیر نشین شهر خود ساکن شود و به تدریج یهودی ستیزی وی تقویت شد. هیتلر به جای واقعیت بخشیدن به رویاهای خود به عنوان یک هنرمند، به ارتش آلمان پیوست و بقیه داستان را هم که خودتان می دانید.
اثر پروانه ای در موفقیت در زندگی
کسب و کارها نیز از این اصل مثتثنی نیستند!
در کسب و کارها نیز اثر پروانه ای وجود دارد و گاهی اوقات یک تصمیم ساده و به ظاهر کوچک می تواند سرنوشت شغلی و کاری شما را تغییر دهد. جالب است بدانید که تفاوت بین برند های بزرگ با برند های کوچک در توجه به جزییات است. جزییات است که مشخص می کند شما در کسب و کار خود برند باشید یا نه؟ مشتریان شما را انتخاب می کنند یا خیر؟ و همین جزییات است که تفاوت بسیار زیادی را بین برند های موفق و شکست خورده به وجود می آورد.
فروشگاه‌های اینترنتی نیز از همین اصل پیروی می کنند. جالب است بدانید که یک فروشگاه موفق و یک فروشگاه نا موفق تا ۹۰ درصد از کارهایشان شبیه هم است. هر دو وقت زیادی برای راه اندازی کسب و کارشان صرف می کنند. هردو محصولات خود را در سایت قرار می دهند و تولید محتوا می کنند و هر دو برای بازاریابی و تبلیغات هزینه می کنند؛ اما فروشگاه موفق در ۱۰ درصد از کارهای به ظاهر کوچک و بی اهمیت خود دقیق می شود و آنها را به بهترین شکل انجام می دهد و به موفقیت بزرگ دست می یابد، در صورتیکه فروشگاه نا موفق هرچند که در ۹۰ درصد کارها (کارهای اصلی) نسبتا خوب عمل کرده اما به ۱۰ درصد باقیمانده که شاید غیر ضروری و پیش پا افتاده به نظر می رسد، توجهی نکرده و به همین دلیل شکست خورده است.
انتخاب رشته دانشگاهی
تصمیماتی که ما در زندگی می گیریم، می‌تواند به‌طور کلی سرنوشت ما را تغییر دهد. به عنوان مثال دانش آموزی که تازه کنکور داده و دانشگاه قبول شده است را درنظر بگیرید. ممکن است چندین انتخاب داشته باشد و بین تحصیل در داخل شهر خود یا شهر های دیگر، حق انتخاب داشته باشد؛ اما موضوع این است که انتخاب این فرد می تواند به‌طور کلی زندگیش را تغییر دهد، چرا که اگر تحصیل در یک شهر دیگر را انتخاب کند، قریب به یقین مسیر زندگیش تغییر می کند و اگر تحصیل در یک رشته دیگر یا در شهر خود را انتخاب کند مسیرش نیز متفاوت خواهد بود و با یک تصمیم و انتخاب خود، مسیرهای متفاوتی را برای زندگیش بر می گزیند.
نظریه آشوب در فیلم ها و کتاب ها
فیلم های و کتاب های مختلفی ساخته شده اند که در پس آن ها مفهوم نظریه آشوب یا اثر پروانه ای مطرح می گردد. نمونه فیلم های ساخته شده در این زمینه به مفهوم اثر پروانه ای برای نوشتن داستان هایی درباره سفر در زمان جذاب است. «فیلم اثر پروانه‌ای» ساخته اریک برس ، کاملاً از این مفهوم در سفر زمان سود برده است.
برداشت‌های تخیلی فراوانی از کاربرد اثر پروانه ای در سفر زمان انجام گرفته‌است. بسیاری بر این باورند که فیلم «اثر پروانه‌ای» ساخته شده در سال ۲۰۰۵ میلادی، نمونهٔ خوبی است که نشان می دهد در صورت ممکن شدن سفر در زمان، دستکاری مسائل کوچک و جزئی در گذشته، می تواند آینده را به طرز ناگواری دگرگون کند. تفسیر بهتر از این مفهوم، در «فیلم فرکانس» محصول سال ۲۰۰۰ میلادی ارائه شده است.
در این فیلم، پدر و پسر در راستای زمان، از طریق امواج رادیویی با یکدیگر رابطه برقرار می کنند و سعی می کنند گذشته را برای به دست آوردن نتایج مطلوب، تغییر دهند.
تماشای انیمیشن کوتاه اثر پروانه ای (The Butterfly Effect) را از دست ندهید.
تفاوت اثر پروانه ای و اثر مرکب
نکته ای که شاید در کمتر جایی به آن اشاره شده است تفاوت نظریه آشوب و اثر مرکب (The compound Effect) می باشد. به لطف آقای دارن هاردی کتابی تحت عنوان اثر مرکب نوشته شده است که تئوری متفاوتی از اثر پروانه ای را مطرح می کند. اما همچنان به خاطر شباهت نزدیک این دو مفهوم، آنها به جای یکدیگر به کار گرفته می شوند. این تعاریف اشتباه باعث شده تا در طول زندگی، هیچ کدام را به خوبی در زندگی به کار نبریم و طبیعتا نتیجه مطلوبی هم نگیریم.
آقای دارن هاردی در کتابش از اثر کار های کوچک می گوید که در صورت تداوم و استمرار موجب نتایج بزرگی در زندگی می شود اما اثر پروانه ای از یک انتخاب حیاتی می‌گوید که به طور کلی سرنوشت را تحت تاثیر قرار می دهد. تا اینجا شاید احساس کنید که این دو تفاوت چندانی ندارند.
بنابراین به مثال زیر توجه کنید:
اثر مرکب از سکه هایی می گوید که می توانند در عرض یک ماه به یک مبلغ قابل توجه تبدیل شوند. برای این‌کار تنها کافیست یک سکه ( یک اسکناس هزار تومانی ) را هر روز دو برابر کنیم. یعنی به این صورت که امروز یک سکه و فردا دو سکه، روز بعد ۴ سکه، … ۸ سکه، … ۱۶ سکه و نهایتا در پایان ۳۱ روز ۱۰۷۳۷۴۱۸۲۴ سکه داریم. این قدرت اثر مرکب است.
اثر پروانه ای از یک تصمیم ( اقدام ) یا تغییر می گوید که به طور کلی تحول ایجاد کند. مثلا فرض کنید امروز در خیابان به فردی لبخند بزنید. آن شخص با لبخند شما حال بهتری پیدا کند و از اتفاق آن شخص یک جراح باشد و به خاطر حال خوبش، جراحی موفقی را به پایان می رساند. شخص تحت جراحی که امیدی به زنده ماندنش نبوده، حالا زنده می ماند و بعد از آن شیوه زندگی خود را تغییر می دهد؛ غذای سالم می‌خورد، با همسرش رفتار بهتری دارد و برای زندگی سالم تر بیشترین تلاشش را می کند و به همین طریق تاثیرات مختلفی بر جهان گذاشته می شود.
حال اگر بخواهیم اثر مرکب لبخند را بررسی کنیم این‌گونه است که یک خنده کوچک چند ثانیه ای و عادت به آن می تواند در بلند مدت ما را شاداب تر و جوان تر نگه دارد.ممکن است ما همیشه بخندیم اما اثر پروانه ای آن می تواند ناشی از یک لبخند کوچک از بین هزاران لبخندی که می زنیم باشد.
چگونه بیشترین بهره را از اثر پروانه ای ببریم؟
ممکن است است با خود فکر کنید دانستن درباره اثر پروانه ای، به جز جالب بودن چه کاربردی دارد؟ تصور کنید به ۵ سال گذشته سفر می کردید. چه عواملی را تغییر می دادید؟برای مثال ممکن است ۵ سال گذشته پیشنهاد یادگیری زبان انگلیسی را رد کرده اید و امروز می بینید که آن یادگیری می توانست به موفقیت های بسیار بزرگی برسد.
دقت کنید که چگونه می توانستید ۵ سال گذشته با یک تصمیم کوچک زندگی امروزتان را تحت تاثیر قرار دهید. حالا با در نظر گرفتن آن، به ۵ سال آینده خود فکر کنید. چون در هر صورت این ۵ سال و ۵ سال های دیگر هم از راه می رسند. بنابراین با وجود ترس اقدام کنید. دانستن درباره نظریه آشوب قطعا مسیر را لذت بخش خواهد کرد بنابراین:
سخن پایانی
ما که از ۵ سال آینده یا به طور کل آینده خود خبر نداریم و زندگی هم آن‌قدر پیچیده است که نمی توان اثر کار های امروز را پیشا پیش مشاهده کرد. پس چگونه از اثر پروانه ای بیشترین بهره را ببریم؟
قطعا به خاطر آن که اثر پروانه ای یک قانون در طبیعت است نمی توان بر آن تاثیر مستقیم گذاشت اما استفاده از اثر مرکب به خاطر تداوم در تکرار می تواند اثرات جانبی اثر پروانه ای را در زندگی‌مان زیاد کند. با اینکه این دو مفهوم با یکدیگر متفاوت هستند، اما استفاده مفید از اثر مرکب قطعا اثر پروانه‌ایِ مفیدتری را برای جهان و برای خودمان دارد. عادات مالی، رفتاری، ارتباطی و …. همگی نوعی اثر مرکب ایجاد کرده اند که حالا با تغییر کوچک در هرکدام به مرور اثرات پروانه ای هم ایجاد می شوند.مثلا ممکن است بعد از یک سال یادگیری زبان یک دفعه پیشنهاد تدریس سر راهتان قرار داده شود که می تواند شما را جلو بیاندازد. برای یادگیری زبان از اثر مرکب استفاده کرده اید اما پیشنهاد تدریس اثر پروانه ای آن است.
سلام
پی دی اف این پیج رو میخوام لطفا